kunsttheorie

Het woord kalligrafie betekent 'mooi schrijven' en het Arabische woord 'khatt' betekent zowel schrift als kalligrafie.
In de islamitische wereld heeft het Arabische schrift een bijzondere betekenis, omdat de Koran - het woord van God - hierin geschreven is. Omdat religieuze afbeeldingen verboden waren, werd het geschreven woord een vorm van visuele expressie en kreeg het een esthetische betekenis. De vormgeving van verschillende schriftvormen geldt daarom bijna als religieuze handeling.

Kalligrafie wordt bij uitstek toegepast in Korans, maar komt voor bij alle vormen van islamitische kunst, van keramiek tot architectonische decoraties. In andere gekalligrafeerde teksten dan de Koran werden de letters niet alleen met plantenmotieven maar ook met mensen- of dierenmotieven verbonden. Zodoende kon het schrift zich ontwikkelen tot een kunstvorm die overal kon worden aangebracht, zoals op gebouwen, op munten en in boeken.

Het Arabische schrift heeft eenvoudige basisvormen, maar is proportioneel ongelijkmatig. Een geschreven regel wordt gekenmerkt door een ongelijke verdeling tussen een ‘leeg’ bovendeel en een ‘vol’ onderdeel. Vroege kalligrafen probeerden een zeker evenwicht aan te brengen door de bovenste uiteinden van de letters te verbreden tot bladvormen en zij lieten de onderste halen en bogen van de letters in fraaie lijnen weer naar boven lopen om vervolgens ook in blad- of bloemvormen uit te lopen.

Het Arabische alfabet kent 25 medeklinkers en drie semiklinkers (medeklinkers die ook dienst doen als lange klinker). Binnen woorden worden alle letters vanaf de rechterkant aan elkaar vastgeschreven; de letters worden altijd met elkaar verbonden, zowel in handgeschreven als in gedrukte teksten. Er zijn echter zes letters die niet naar links met de volgende letter worden verbonden, zodat er als het ware hiaten in de woorden kunnen ontstaan.

In de vroegste tijd werd het eenduidig lezen van in het Arabisch geschreven teksten bemoeilijkt doordat korte klinkers niet werden geschreven. Omdat de basisvorm van een flink aantal letters gelijk was, was ook lang niet altijd duidelijk welke medeklinker bedoeld werd. Lees- en interpretatiefouten waren hiervan het gevolg.Het ontbreken van korte klinkers in geschreven teksten, leidde al spoedig tot de noodzaak om deze klinkers aan te geven met speciale hulptekens.

pp.349,351: Islamitische decoraties; i.v.m. kalligrafie.

Een 18e eeuwse Ottomaanse kalligrafie waarin is weergegeven: ‘In de naam van God, de Barmhartige, de Genadige’

pp.466-469: Leonardo Davinci; i.v.m. anatomie en sfumato.

Eigen mening: het Arabische geschrift heeft mij altijd al geboeid. Mooi om te ontdekken hoe dit geschrift is gegroeid door middel van gemaakte regels te ontlopen. Zoals dat afbeeldingen van God en Profeten niet toegestaan waren en zij dus zo met letters beeld konden creëren die toch nog wel voldeed aan de regels. Ik hou van dingen die niet lijken te kloppen. Ook hier vind ik de ongelijke verdeling tussen een leeg bovendeel en een vol onderdeel erg mooi en sterk.

Leonardo da Vinci (Vinci, 15 april 1452 - Amboise, 2 mei 1519) was een architect, uitvinder, ingenieur, filosoof, natuurkundige, scheikundige, anatomist, beeldhouwer, schrijver, schilder en componist uit de Florentijnse Republiek, tijdens de renaissance. Hij wordt gezien als het schoolvoorbeeld van het renaissance-ideaal van de homo universalis en als genie.

Pas op latere leeftijd ging Leonardo Da Vinci zich intensief met wetenschap bezighouden. Hij was geen wetenschapper in moderne zin, die theorieën bedenkt en experimenten uitvoert. Leonardo probeerde de natuur te begrijpen door deze nauwkeurig te observeren en gedetailleerde tekeningen te maken van wat hij zag. Een aantal schitterende voorbeelden daarvan kennen we van zijn werk op het gebied van de plant- en dierkunde.

Leonardo droomde van onmogelijke vliegmachines. Maar zijn ware fascinatie lag misschien wel bij de meest ingewikkelde en mysterieuze van alle machines: het menselijk lichaam. Da Vinci was erg geïnteresseerd in de inwendige structuren van ons lichaam en de bijbehorende functies. En door de anatomie te bestuderen, hoopte hij uiteindelijk datgene te vinden wat ons mensen levend maakt: de ziel.

Door zijn vindingrijkheid heeft Da Vinci zeer gedetailleerde tekeningen kunnen maken. Zijn aantekeningenboeken zijn prachtig, maar tegelijkertijd ook grotesk. De pagina’s zijn gevuld met gevilde lichaamsdelen en ongeboren foetussen. In zijn tekeningen vergeleek hij bovendien de anatomische structuren van de mens met die van varkens, ossen, vogels, kikkers en paarden.

Maar de ziel heeft Da Vinci nooit gevonden. Eveneens is het hem niet gelukt zijn anatomieboek tijdens zijn leven te publiceren; dat gebeurde pas in 1632. Maar zijn begrip van de anatomie heeft veel betekend voor de geneeskunde. Zijn schetsen werden destijds opgenomen in boeken over geneeskunde, zodat de artsen van toen nauwkeurige tekeningen hadden van het mensenlichaam.

Leonardo heeft de Sfumato-schildertechniek bedacht. Hierbij maak je de omtrekken van de onderwerpen in je schilderij wazig, zodat de vormen vaag worden en de omtrekken onscherp. Ook heeft hij vele schilderijen gemaakt.
Enkele bekende voorbeelden zijn; de Mona Lisa'(1503-1507), Madonna in grot(1483-1485), Anna te Drien(1510) en De Annunciatie'(1473-1475).

Eigen mening: Leanardo zijn interesse naar zoveel kennis en zijn naam als homo universal motiveert mij. Vooral in de tijd dat we nu leven zie je het ook telkens meer dat mensen zich beheersen over meerdere 'kunsten'. Ik zelf hoop dit ook te kunnen beoefenen later in mijn werk.

Albrecht Dürer (Neurenberg, 21 mei 1471 - aldaar, 6 april 1528). Dürer werd door zijn vader opgeleid tot goudsmid, en in het atelier van Michael Wolgemut maakte hij kennis met de schilder- en prentkunst. Hij sloot zijn opleiding af met een periode van reizen naar Italië, waar hij de vernieuwingen van de renaissance met eigen ogen kon zien. Daarna vestigde hij zich weer in zijn geboortestad Neurenberg en introduceerde deze nieuwigheden in het Noorden. Hij schreef bijvoorbeeld over de anatomie van het menselijk lichaam en over ideale proporties.

Dürer was waarschijnlijk de eerste schilder die het aandurfde om zichzelf frontaal op een naaktportret vast te leggen. Dat betekent dat dit zelfportret niet alleen voor de maker een persoonlijke triomf is maar tevens een cultuurhistorisch document.

In de prentkunst speelde Dürer een cruciale rol. Hij ontwikkelde in zijn gravures en houtsneden een verfijnde techniek van kleine streepjes naast elkaar, waarmee hij volumes en grijstinten meesterlijk wist te suggereren. Die arceertechniek vond overal in Europa navolging.
Eén van de bekendste prenten van Durer is ongetwijfeld de gravure “Melencolia I”. Deze gravure geeft een visie op de melancholie. De toevoeging van de Romeinse I slaat waarschijnlijk op het type zwartgalligheid, volgens de indeling in drie types door de Duitse humanist Cornelius Agrippa. Als er sprake is van type I wordt gesproken van “Melencholia Imagnativa”. Als kunstenaars hieraan lijden heeft de verbeelding de overhand op het verstand. Dürer geeft middels deze gravure een duidelijke indruk van de melancholie. Melancholie en vertwijfeling is het gevolg van een tweespalt tussen levenslust en duisternis.